GEÇMİŞ DENEYİMLERDEN GELECEĞE UZANAN KÖPRÜ: EINSTELLUNG

 

Bu hafta sizlerle aslında her birimizin hayatını etkileyen fakat psikoloji  literatüründeki adını bilmediğimiz, geçmiş deneyimlerimizin gelecekte aldığımız kararları ve problem çözme becerisindeki esnekliğimizi nasıl etkilediğini konuşalım istiyorum. Bahsettiğim şey  “Einstellung Etkisi”.

Einstellung, geçmişte yaşadığımız deneyimleri, tecrübeleri bir anı olarak biriktirip günümüzde ortaya çıkan sorunlarla eşdeğer tutup aslında biraz da farklı çözüm yolları bulmak yerine yine aynı yoldan gitmek olarak tanımlanabilir.  Yani yaşadığımız yeni problemleri çözmeye çalışırken geçmiş deneyimlerin olumsuz etkisi diyebiliriz.

Biz insanlar her ne kadar sınırsız bir hayal gücüne sahip olsak da bu etki sebebiyle aslında önümüze bir bariyer koyup belli bir sınırın içerisinde kalmaya kendimizi zorluyoruz. Bu etkiye bu kadar yatkınlığımızın olmasının sebebi de geçmiş deneyimlerimizin beynimizde kodlanmış olması ve önümüze çıkan sorunları bu deneyimler doğrultusunda çözerken kendimizi daha az stresli ve daha güvende hissediyor oluşumuz.  Çünkü bunu daha önce deneyimlemiştik, yani bildiğimiz yoldan gidiyoruz ve riske girmiyoruz.

Geçmiş tecrübelerimiz bize her ne kadar ışık olsa da kendimizi fazla şartlandırdığımızda yaratıcı düşünmeyi,  farklı bakış açılarıyla sorunlara odaklanmayı, biraz da cesur olmayı ihmal etmiş oluyoruz.

Günlük hayatımızda çokça deneyimlediğimiz bu etkiye çok basit ve küçük bir örnek vermek istiyorum. Örneğin x burcu bir birey ile bir birlikteliğiniz oldu. Bu ilişkide aldatıldığınızı ve hayal kırıklığına uğradığınızı varsayalım. Einstellung etkisine göre “Bir daha asla x burcundaki biriyle birlikte olmam!” dersiniz. Çünkü bunu daha önce deneyimlediniz ve kötü sonuçları oldu fakat sizce de çok ön yargılı ve çok genellenmiş bir sonuca varmıyor musunuz? İlişkinizde böyle bir sorun yaşamanız aslında o kişinin burcundan ziyade farklı karakteristik özelliklerinden ya da farklı durumlardan sebep olabilir. Bu deneyimi böyle kodladığınızda ileride hata yapma ve doğru karar verememe ihtimaliniz artar.

Tabii ki geçmiş deneyimlerimiz bize ileride yol gösterici olabilir fakat her seferinde en risksiz, en kestirme, en güvenilir yol olarak geçmiş deneyimlerden yararlanmak bizi doğru sonuca ulaştıramayabilir. Böyle yaptığımızda hem yaratıcılığımızı hem de hayal gücümüzü, aynı zamanda bakış açımızı ve muhakeme yeteneğimizi de kaybetmiş oluyoruz. Peki bu etkinin hayatımıza verdiği yönü nasıl değiştirebiliriz?

Einstellung etkisi nasıl azaltılır?

Bir sorunu çözmeye çalışırken, aklınıza gelen ilk fikirleri kullanmayın. Bunun yerine, odak noktanızı genişletin.

Bilginizi geliştirin ve bakış açınızı genişletin. Bazı alanlarda uzman olabilirsiniz, ancak başkalarının bilgisine güvenmek, daha geniş bir ufku da keşfetmenize ve dünyayı çeşitli perspektiflerden görmenize yardımcı olacaktır. Ayrıca, bunu yapmak, göreli olmanıza da yardımcı olacaktır.

Zihninizin tepkilerini kontrol edin ve zihninizin yönlendirmelerine uymayı reddedin. “Bunu iyi biliyorum” veya “Bunun işe yaradığını biliyorsam neden farklı bir şey deneyeyim?” gibi şeyler söylüyor olmak oldukça yaygın bir durum. Bu tür düşünceler Einstellung etkisine yol açar. Bu nedenle, bu tür düşüncelerden uzak durun.

Bildiğinizi düşündüğünüz bazı şeyleri diğer perspektiflerden ve yaklaşımlardan tekrar öğrenme cesaretine sahip olun.

Etrafınızdakileri dinleyin, diğer bakış açılarına da dikkat edin ve kendinizi doğaçlama yapmaya ve zihninizin yaratıcı tarafını eğitmeye teşvik edin. (aklinizikesfedin)

Uzman Klinik Psikolog Durusıla KAHRAMAN GÜR

Randevu ve bilgi icin; 0541 290 16 90

@uzmanpsikologdurusilagur