TÜRKLERDE YILBAŞI TARİH İÇİNDE KÜLTÜREL GELENEĞİ ve ŞİİRİM

Türkler tarih içinde varlıklarını yer almaya başladıkları ilk dönemlerden buyana, bilimsel araştırmalar sonucu günümüze kadar gösteriyor ki yeni yılı ve yılbaşını Akçam ağaçlarını süsleyerek, ateş yakararak, dans ederek kutlamalar yaparlar. Bu özel güne “Nardugan Bayramı” adı verilmiştir. Nardugan Bayramı farklı Türk topluluklarında çeşitli şekillerde isimlendirilmiştir. “Koyaş Tuğa”, “Nardugan”, “Mardugan”, “Raştua”, “Nartavan”, “Nartukan”, “Nardava”, “Nardvan” bu isimlendirmelerden birkaç tanesidir.
*
Bu kutlama günlerinde insanlar yeni kıyafetler giymeleri tüm akrabalar bir araya gelmeleri ve özel yemekler hazırlamaları, her yıl 21-22 Aralık arasında gündüz gece ile yaşamla savaşır ve sonunda güneş galip gelme düşünceleri, bu zaferden sonra gelen ilk dolunay yeni yıl kutlamaları yaparlar. Bu bayram Türklerde “Yeniden Doğuş Bayramda denile bilir” Eski Türklerin sahip olduğu “Hayat Ağacı” bakışları, yaz kış yapraklarını dökmeyen Akçam ağacı ile sembolize edilmiştir. Türk tarihinde kadim dönemlerden beri kutlanan bir “Çam Bayramı” da bulunmaktadır.
*
Türklerin çok eski çağlardan beri Akçam ağacının süslemesi, tören sırasında ağacın altına hediyeler konması ve ağaca renkli bez parçaları bağlanarak yeni yıl için dileklerde bulunulması, Avrupalıların “Noel Ağacı” geleneği de bir Türk etkisi olduğunu kanıtlar. Günümüzde de bazı köylerimizde “Dilek Ağacı” Âdeti devam etmektedir. Yeni yıl kutlamaları, ağaç süsleme Türklerden Sümerlere, oradan da Anadolu üzerinden Avrupa toplumlarına geçmiştir. Yeni yıl kutlamalarını batı, doğu toplumları ve Türker’de din üzerinden değil, geleneksel kültürden alındığı kanıtlar varlığı olarak denilmesi daha doğru olur.
*
Türkler, milattan önceki yüzyıllarda bile yıl döngüsü olarak kabul edilen 21 Aralık gününü törenlerle kutlamış ve Türk kültüründeki Ayaz Ata geleneği, Hristiyanlıktaki Noel Baba veya Ruslardaki, Ded Maroz mitolojisiyle alakalı değil, tam tersi onlardan çok eskiye dayanan mitolojik bir gelenektir. Ayaz Ata, Ayaz Han olarak da bilinen, soğuk getiren, Ruslardaki gibi kötülüğü temsil etmemektedir. Rus mitolojisinde Ded Maroz, soğuk getiren bir kötü ruhtur. Fakat Türklerdeki Ayaz Ata, soğukların bitmesine neden olan iyi bir ruhtur. Türklerde Ayaz Ata’nın bindiği kızaktaki altı ayak ise Ülker burcunun altı yıldızı ve göğün altı deliğini temsil etmektedir. Ayaz Ata, Türklerde Ay Tanrısı ile iletişim kurarak soğukların bitmesi için ay tanrısının, soğuk havaya karşı koruması için gönderdiğine inanılır.
*
Türklerde nardugan yeni yıl bayramıdır. Ayaz Ata ise bu bayramın simgesidir. Ayaz Ata, her yıl 22 Aralık’tan sonra gelen ilk dolunayda ortaya çıkar. 1 Şubat’a kadar kutlamalar devam eder. Kuzey Türklerinde 21 Aralık’tan sonra ilk dolunayın çıktığı ilk gün, yeni yılın ilk günüdür. Akçam ağacı ise tanrı ile kurulan bağlantının simgesidir. Türklerin işlediği halı, kilim ve diğer motiflerde hem akçam ağacı hem de Ayaz Ata motifleri bulunmakta, zamanla Selçuklu ve Osmanlıda, bu kültürel yılbaşı kutlamaları yapıldığı rastlanır. Türklerde yılbaşı geleneği din ekseninde değil, kültürel bir simge şeklindedir. “Kaynaklar bilimsel araştırmalardan alıntıdır”. Sonuç olarak Türkler İslam öncesinden var olan geleneksel kültürleri içinde varlığı ve günümüze kadar sürdürülen yeni yıl kutlamaları maksadına uygun olarak kutlanmaktadır.
AY GÖZLÜM YENİ YIL
Yeni yılı giren ilk dolunayın,
Hoş geldin akçamla ayazlı yıllar.
Bir yaş daha kayıp ömürden,
Hoş geldin ay yüzlü yeni yıl.
*
Ne yıkımlar geçti takvim sayfanda,
Bazen sefalar, bazen çekilen cefa,
Şiirler yazılır türkü söylenir anılara,
Sefalar getirdin ay hanlı yeni yıl.
*
Dileğim yeni yılda doğsun güneşin,
Dünyada mutluk, huzur, üstüne gelsin,
Kötülüğün anası yerin dibine batsın,
Sefalar getiresin ay gözlüm yeni yıl.
Y.T: 27.12.2022
Şair- Yazar- Karlı Dadaşı
Mehmet KANTAR.